En Muxía, e segundo o polígrafo Ramón Otero Pedrayo, Rosalía de Castro escribiu algúns dos seus mellores poemas. Ela inicia o ciclo dos poetas e intensifica a mitoloxía romántica do naufraxio e do drama, alongando o brazo épico que bebía en Byron, Goethe, Hölderlin e os laquistas ingleses, alimentando a idea da morte no mar: a costa será xa para sempre Costa dá Morte, escenografía dunha identidade con sabor a traxedia e versión lírica de fábulas que cantaron grandes poetas, de Hugo Rocha a José Ángel Valente ou César Antonio Molina, de Gonzalo López Abente a Federico García Lorca.

A balsa como simbólica salvación do náufrago, encarnada na Pedra d´Abalar, inspirou a José Saramago na fábula da súa novela, La balsa de pedra.

Os pacientes planos manuscritos que Pepe de Olegario, mariñeiro de Sardiñeiro, concibiu como produto das súas pescudas de máis de cincuenta anos de traballo nos mares da Costa dá Morte, permítennos situar os pecios dos numerosos naufraxios que sufriu aquela dende o Cabo de Touriñán ata a Punta Lens. Dende os míticos afundimentos do século XVI ata a tráxica noite do Serpent, en 1890, dende o Great Liverpool ou o HMS Captain, todos eles británicos, ata o último dos grandes naufraxios, o do xigantesco petroleiro Prestige, símbolo do catastrofismo e do caos no mar, que se afundiu, fronte ás costas de Muxía, en novembro de 2002.

A mediados do século pasado, a transformación do congro fresco en congro curado ou seco desapareceu, como actividade, na totalidade dos portos galegos, agás no de Muxía, que converteu esta industria nun signo identitario da súa economía máis tradicional. Dende entón os seus secadoiros son os últimos exemplos desta modalidade en Europa e configuran, cos seus robustos varais entrecruzados, que forman unha estrutura ortogonal e xeométrica, unha paisaxe arquitectónica aérea e transparente (as cabrias).

Seguindo o procedemento tradicional, que é o que aínda se utiliza na actualidade, o congro sométese ao esmonifado ou esmunifado (que consiste en abrirlle a cabeza cos golpes dun machado sobre un cepo baixo). A continuación, e nunha táboa inclinada, realízase o lañado, que esixe a utilización dunha poda de perfil curvo, mediante a cal se abre o peixe lonxitudinalmente, para extraelo a tripas e o lombo cárnico. Con posterioridade, e facendo uso dun coitelo ben afiado, de considerables dimensións, procédese ao perforado, acción que permitirá un secado máis intenso. Entón o congro sofre un minucioso lavado, ou ben facendo uso da auga do mar, aproveitando as ondas dos acantilados próximos, ou ben fregándoo en grandes cubetas ou píos.

Unha vez finalizado este proceso, pasará a unhas mesas, próximas ás cabrias, para envarar o -é dicir, para poñerlle unha vara na parte superior, co fin de manter a súa rixidez e obter un mellor secado-, suxeitando o extremo da vara ao peixe mediante unhas sinxelas cordas. Finalmente o congro cólgase nas cabrias e despois dunha ou dúas semanas, dependendo da climatoloxía -en particular do vento e do sol-, estará listo para o proceso de enfardado nunha prensa e o ulterior embalado con fío alámbrico e arpilleira.

Os secadoiros de congro de Muxía constitúen, na actualidade, o último signo dunha economía viva que se nutre dunha tradición secular, pero tamén son símbolos dunha profunda riqueza etnográfica que une pasado, presente e futuro na sorprendente escenografía estética das cabrias, cuxos varais perfilan os límites entre o horizonte, o ceo e o mar.